Interview met Koen Vanmechelen

•     -Wat is uw grootste inspiratiebron voor uw werk?

Mijn grootste inspiratiebron is domesticatie, het proces van toenemende wederzijdse afhankelijkheid tussen de mens enerzijds, en dieren en planten anderzijds, en hoe de mens dit naar zijn hand wil zetten. Ik stel me dan de vraag: Tot hoever kan je gaan? Wanneer is het use of abuse? Hoe ver kan manipulatie gaan zowel in de dierenwereld, als in de plantenwereld, als in de mensheid? De pandemie op vandaag is misschien wel een wake-up call. Wanneer we als mens meer en meer terrein blijven innemen, zal ook het terrein wat je inneemt op één of andere manier antwoorden. Is het leven niet eerder bestemd om een soort ecosysteem, of biodiversiteit in acht te houden in plaats van het voor onszelf op te eisen? Het behouden van een zekere bio-culturele diversiteit is steeds mijn grootste drijfveer geweest in mijn werk.
Hoe ver ziet u die manipulatie evolueren?
Hoe ik dat zie evolueren? (lacht) Ik hoop dat cultuur en kunst veel belangrijker zullen worden binnen de maatschappij dan dat het tot nu toe is. We zullen terug naar die kennis moeten grijpen, want manipulatie gaat ver, van artificiële intelligentie tot logaritmes die je hele leven besturen. Helaas is dit reeds de realiteit. Kunst daarentegen brengt een kritische ruimte waarin vraagstellingen over de samenleving geplaatst worden. Door die kritische vraagstelling te maken, zijn we bereid om na te denken en kunnen we niet alles zo maar overnemen wat de één of de ander voor u heeft klaarstaan. Ik hoop dat we gezond verstand genoeg hebben om in te zien dat kunst de laatste barrière is van de mensheid en dat we die niet zomaar mogen opgeven.

•     -Ik las ergens dat u zich ook door filosofen laat inspireren, wie zijn dat?

Socrates vind ik één van de sterkste filosofen omdat hij de vraagstelling naar voren brengt. Via socratische gesprekken kan je tot de juiste definities komen. Ik pas socratische processen toe in mijn werk door mensen uit verschillende disciplines rond de tafel te brengen, nieuwsgierig naar wat er daar zou kunnen uitkomen. Dit realiseer ik aan de hand van mijn foundations, OpUnDi The Open University of Diversity.
Een andere interessante filosoof is Fukuyama. Hij schreef ooit over het einde van de geschiedenis. Hiermee kom ik terug op wat ik daarstraks zei; wanneer we de laatste barrière van de mensheid zoals kunst opgeven, zitten we dan op het einde van de geschiedenis? In welke gedachtegang zijn we dan aan het leven? Helaas zitten we nu helemaal in die 'run', aangezien het er vandaag op lijkt dat we cultuur-investeringen niet meer nodig hebben. We zijn vergeten dat alles wat wij doen ooit begonnen is met cultuur of kunst, en we dit in een later stadium hebben vercommercialiseerd. We kennen allemaal een rood licht dat oranje en groen wordt. We hebben dit rood licht momenteel in ons leven als toepassing aangenomen en verspreid waardoor we vergeten zijn dat dit van oorsprong een kunstwerk is. Alles start met trial and error, evenals kunst. Kunst en wetenschap zijn meer dan een toegepast object en overstijgen elke logica.

• -Wat is voor u het meest uniek gevonden object dat u ooit gezien heeft?

Dat is de dodecaëder en staat in het Gallo-Romeins museum in Tongeren. Niemand weet wat de juiste betekenis van dit object is. Het is een heel mysterieus object waar honderden theorieën over bestaan. Het is iets wat mij al ongelofelijk lang fascineert omdat je er geen grip op krijgt. Men weet niet waarvoor het dient, wat de pinnen zijn die er op bevestigd zijn, waarom de gaten ongelijk zijn,... En het gekke is dat wanneer je dit object op vandaag opnieuw bekijkt, het zo goed als 100% lijkt op het coronavirus.

• -Als we het over interieur hebben, waar hebt u oog voor in interieur?

Mijn interesse in interieur vloeit voort uit de mix van mijn vader die kunstenaar, filosoof en professor is en mijn moeder die fashion designer is. Voor de villa Opundi heb ik zelf meubels ontworpen en het interieur uitgetekend. Maar ik ontken niet dat er andere designers zijn die fantastische dingen maken, zoals bijvoorbeeld Philippe Starck, die heb ik ooit ontmoet in Venetië. En ik ben verliefd op de zetels en stoelen van Giorgetti. Ik ben een man die van combinaties houdt.
Bedoelt u dan ook het eclectische?
Ja eclectische zaken interesseren mij, maar ook op het gebied van cultuur. Dit straalt zich uit in mijn werk; er zitten zowel Aziatische, als Afrikaanse elementen in. Ik gebruik steeds die mix van culturen in combinatie met natuur. Het is die bio-culturele diversiteit die ik ook graag in een interieur zie verwerkt.
Een dood interieur trekt mij helemaal niet aan. Voor mij is een dood interieur enerzijds kitsch, omdat het geen betekenis meer heeft. Het is reeds geconsumeerd, de oorsprong ervan is weg. Kitsch is een vorm van valse romantiek die je introduceert in je leven om je erdoor te laten omringen. Ik wil wel graag nuanceren dat ieder mens behoefte heeft aan zijn portie kitsch. Denken we aan kerstmis wanneer ieder zijn kerstboom versiert met kerstballen en slingers. Het is iets wat betekenis brengt, het creëert een sfeer van samenkomen, pakjes opendoen, elkaar graag zien,... betekenissen die waardevol zijn in de maatschappij. Kitsch is een reflectie naar het verleden. Deze reflectie hebben we soms nodig, maar nog belangrijker is dat we onszelf blijven uitdagen om de reflectie te maken naar de toekomst, de basis voor een visie.
Anderzijds houd ik niet van een ijskast om in te leven. Dergelijke ijskast kan je vergelijken met logaritmes waarin niets fout gebeurt, waar je alleen maar naar de meditatie gaat van uw eigen zijn. Ik word in mijn meditatie graag geprikkeld door het leven van anderen. Deze prikkels brengen mij nieuwe impulsen en leiden tot groei.

• -Hoever wil u in de toekomst kijken en hoe ziet die eruit?

(Nadenkend)... dat kan je zelfs niet bepalen. Ik leef op de voortschrijdende kennis van hetgeen wat ik maak. Dat wil zeggen dat ik steeds mijn werken analyseer, en door te analyseren verbind ik mij tot het toekomstbeeld. Dat is voor mij kunst. Kunst draagt kennis. Het is kennis die wij nog niet kennen, en die de kunstenaar zelf ook nog niet kent.
Als kunstenaar stel je verschillende elementen samen, elementen die naar je toekomen uit het leven dat je leidt. Prikkels worden omgezet en leiden zo tot een nieuw werk. Door zelf toeschouwer te worden van je eigen werk, kan je groei in gang zetten en kan je op die manier naar de toekomst kijken. Een kunstenaar zit eigenlijk steeds in een ander tijdsframe te werken. De vraag achteraf is dan wanneer zal dit tijdsframe zich ooit ontplooien.
Dertig jaar geleden heb ik zo voorspeld dat we in een pandemie zouden terechtkomen aan de hand van mijn onderzoek naar de domesticatie bij de kip. Dit toekomstbeeld ontwikkelde zich uit kritische vragen die naar voren kwamen uit mijn werk. Waarom zouden wij biologisch gezien minder vatbaar zijn voor 'killer' virussen dan bijvoorbeeld kippen of koeien? Hoe meer wij gedomesticeerd zijn, hoe zwakker we zijn om dit aan te kunnen. De natuur is geen romantisch plaatje, er is geen garantie in het leven dat jij het andere leven overleeft. De natuur is eerder meer een spel tussen leven en dood waarin er preyers en predators aanwezig zijn. Vandaag zij wij de prey van een kleine predator die massaal aan de gang is.
Hoe de toekomst er binnen 20 of 50 jaar uitziet, daar wil ik me vandaag niet over uitspreken. Misschien zijn er nu zaken aan het groeien die binnen 50 jaar aan de oppervlakte zullen komen. Ik tracht wel steeds een positieve kijk te hebben op de mensheid. Dat wil zeggen dat ik denk dat de mens in staat is om te veranderen, en ik wil graag mee nadenken hoe we met meer respect voor de natuur onze positie in deze natuur kunnen veranderen.
Is het niet zo dat we meer gewoontedieren zijn geworden? En dat verandering niet altijd zo acceptabel is in onze maatschappij?
Verandering in de mens is een moeilijk traject. Maar vanaf het moment dat verandering geïnitieerd wordt, zijn we allemaal in staat om die beweging te maken. Ik ben positief ingesteld en wil niet naar het andere scenario kijken waarbij zoals vroeger brandstapels werden gecreëerd om een pandemie in te dijken. Die scenario's horen meer thuis in thriller series en science fiction. Ik geloof erin dat wij als mens in staat zijn om de dingen anders te bekijken. We zullen pas een manier vinden om onze samenleving opnieuw op te bouwen wanneer we begrijpen dat we elkaar broodnodig hebben om te overleven. Indien niet, dan zal het conflict altijd de drijvende kracht zijn van een samenleving. En dat zou ik heel erg betreuren.
​

• -We hebben gezien dat u ook actief bent op sociale media en op Instagram. Gebruikt u emoticons op Instagram en welke is de door u meest gebruikte?

Dat zijn hartjes. Waarom gebruik ik dat? Ik ben een dislect. Het is niet aan mij besteed om ellenlange verhalen te posten. Voor mij bieden emoticons een snelle en duidelijke communicatie. Ik zal ook geen grote filosofische trajecten afleggen op social media.
Vanwaar het hartje? Heeft dat een betekenis voor u?
De vertaling van een hartje is 'ik zie u graag'. Het symboliseert de verbinding tussen mensen en het toont ook respect. Wanneer je iemand een hartje stuurt dan zeg je 'ik heb respect voor u'.